Xu hướng bảo hộ gia tăng, doanh nghiệp cần sẵn sàng ứng phó

Theo Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam 2016, tính đến hết năm 2016, đã có hơn 100 vụ việc phòng vệ thương mại của nước ngoài tiến hành điều tra và áp dụng liên quan đến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, trong đó có 66 vụ chống bán phá giá, chín vụ chống trợ cấp, 15 vụ chống lẩn tránh thuế và 15 vụ tự vệ. Hoa Kỳ là nước điều tra Việt Nam nhiều nhất với 19 vụ, tiếp đến là Thổ Nhĩ Kỳ (14 vụ), Ấn Độ (14 vụ) và EU (12 vụ). Các mặt hàng bị điều tra rất đa dạng, từ các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn (hàng trăm triệu USD như sắt, thép, sợi,…) đến các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu nhỏ (pin khô, bộ đồ ăn bằng nhựa,...).

Riêng trong năm 2016 đã có 10 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại do nước ngoài tiến hành đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, bao gồm 5 vụ việc chống bán phá giá, 3 vụ việc lẩn tránh thuế và 2 vụ việc chống trợ cấp, trong đó có 2 vụ kiện kép chống bán phá giá và chống trợ cấp do Australia khởi xướng đối với mặt hàng nhôm ép và thép mạ kẽm.

Đặc biệt, ngày 31-1 vừa qua, Tổng thống Donald Trump đã ký hai sắc lệnh hành pháp về thương mại nhằm khắc phục tình trạng thâm hụt thương mại khổng lồ của nước Mỹ. Trong đó, tập trung vào 15 đối tác kinh tế mà Mỹ có thâm hụt thương mại hàng hóa lớn năm 2016, bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Mexico, Ireland, Italy, Hàn Quốc, Malaysia, Ấn Độ, Thái Lan, Pháp, Thụy Sĩ, Indonesia, Canada, Đài Loan (Trung Quốc) và Việt Nam.

Tìm thị trường mới và sử dụng công cụ pháp lý
Sau khi Washington công bố danh sách các quốc gia và vùng lãnh thổ có thặng dự thương mại lớn với Mỹ cần phải xem xét lại quan hệ thương mại, nhiều nước đã đưa ra các cảnh báo đối với các doanh nghiệp nước mình. Đại diện các khu vực ngân hàng, thương mại và sản xuất của Thái Lan ngày 10-4 đã phải thảo luận các vấn đề liên quan thương mại với Mỹ. Trong đó, Liên đoàn Công nghiệp Thái Lan đã khuyến cáo các nhà xuất khẩu phải sẵn sàng cho mọi chính sách của Mỹ như tăng thuế nhập khẩu, áp đặt hàng rào phi thuế quan chống lại hàng hóa Thái Lan. Ngoài ra, các nhà xuất khẩu Thái Lan cần phải tìm kiếm các thị trường mới.

Hiện Thái Lan đứng thứ 11 trong tổng số 15 nước có thặng dư thương mại lớn nhất vào Mỹ vào năm ngoái với 19 tỷ USD thặng dư so với 347 tỷ USD thặng dư của Trung Quốc.

Tại Việt Nam, Chính phủ và Bộ Công thương cũng đã sớm có những cảnh báo tương tự. Cụ thể, tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 3, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã phân tích tình hình thế giới diễn biến khó lường, nhiều nước có xu hướng bảo hộ mậu dịch, trong đó Mỹ có xu hướng bảo hộ mậu dịch và tăng lãi suất, có thể khiến xuất khẩu của nước ta gặp bất lợi. Nhất là Mỹ đang chủ trương cân bằng xuất nhập khẩu, trong khi Việt Nam là một trong 16 nước xuất khẩu lớn vào Mỹ với nhập siêu vào Mỹ là gần 30 tỷ USD.

Cùng với đó, dòng vốn đầu tư nước ngoài cả trực tiếp và gián tiếp nước ngoài đều bị ảnh hưởng, khiến lợi thế thu hút đầu tư của Việt Nam bị giảm.

Mới đây nhất ngày 1-5-2017, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã thông báo khởi xướng điều tra chống bán phá giá với tủ đựng dụng cụ nhập khẩu từ Việt Nam. Một ngày sau 2-5, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) và Ủy ban thương mại quốc tế Hoa Kỳ (ITC) quyết định tiếp tục áp thuế chống bán phá giá đối với tôm Việt Nam thêm 5 năm nữa.

Chính vì vậy, Bộ Công thương khuyến nghị các doanh nghiệp cần tích cực mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khác. Đồng thời, chủ động các phương án sẵn sàng cho mọi chính sách của Mỹ như tăng thuế nhập khẩu, áp đặt hàng rào phi thuế quan chống lại hàng hóa Việt Nam.

Theo Cục Quản lý cạnh tranh, một trong các biện pháp đối phó hiệu quả là các doanh nghiệp Việt Nam mạnh dạn sử dụng các công cụ pháp lý quốc tế và tích cực phối hợp cơ quan Nhà nước để ứng phó với tình hình mới.

Chẳng hạn, doanh nghiệp Việt Nam đã từng kiện Hoa Kỳ lên WTO liên quan đến các biện pháp chống bán phá giá áp dụng với tôm xuất khẩu. Kết quả là, nhà xuất khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam - Công ty Minh Phú đã được đưa ra khỏi diện áp thuế chống bán phá giá khi xuất khẩu tôm vào thị trường Hoa Kỳ.