Giải pháp trong công tác đổi mới căn bản toàn diện giáo dục nghề nghiệp tại TP Hồ Chí Minh

Ban chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị thường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Đảng bộ và Chính quyền cùng các sở, ban ngành Thành phố Hồ Chí Minh mà trực tiếp là Sở Giáo dục & Đào tạo và Sở Lao động thương binh và xã hội Thành phố đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn trên cơ sở hệ thống quy phạm pháp luật về Giáo dục nghề nghiệp ngày càng hoàn thiện, đã tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho các Cơ sở giáo dục nghề nghiệp Thành phố phát triển lớn mạnh như ngày nay. Mạng lưới cơ sở Giáo dục nghề nghiệp của Thành phố đã phát triển rộng khắp, đa dạng về loại hình, trình độ, ngành nghề đào tạo và quy mô hoạt động.

Đảm bảo chất lượng giáo dục nghề nghiệp

Về cơ sở vật chất, hầu hết các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có đủ các khối công trình phục vụ nhu cầu đào tạo và học tập cơ bản về phòng học lý thuyết, phòng, xưởng thực hành, thí nghiệm, giảng đường. Thiết bị ??ào tạo được đầu tư theo hướng hiện đại hóa, được các tổ chức kiểm định có uy tín trên thế giới đánh giá đủ điều kiện để đào tạo theo các bộ chương trình được chuyển giao. Cơ sở giáo dục nghề nghiệp sử dụng 100% nhà giáo đã đạt chuẩn để giảng dạy.

Chương trình đào tạo được các cơ sở giáo dục nghề nghiệp rà soát, cập nhật định kỳ và cơ bản đáp ứng chuẩn đầu ra theo từng vị trí việc làm. Các hoạt động về kiểm định chất lượng giáo dục nghề nghiệp dần đi vào ổn định. Về chất lượng và hiệu quả đào tạo từng bước được nâng lên, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu sử dụng lao động của doanh nghiệp và thị trường lao động. Kỹ năng nghề của người học được tăng cường. Khoảng trên 80% người tốt nghiệp đã có việc làm, trong đó 70% - 75% người tốt nghiệp có việc làm đúng ngành, nghề đào tạo.

Về gắn kết với doanh nghiệp và thị trường lao động, có chuyển biến tích cực, có nhiều hình thức, mô hình hợp tác đa dạng, phong phú, gắn kết giữa đào tạo và giải quyết việc làm cho người học sau tốt nghiệp, nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp của Thành phố đã thành lập bộ phận chuyên trách về gắn kết doanh nghiệp.

Giáo dục nghề nghiệp Thành phố có được thành quả nêu trên, ngoài việc chú trọng tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, mô hình, dụng cụ, vật tư,.. thực hành thực tập, còn thực hiện nhiều giải pháp khác như tăng giờ thực hành, thực tập lên ít nhất 70%/tổng số giờ của từng chương trình; công tác tư vấn hướng nghiệp, phân luồng, giới thiệu việc làm thêm được các nhà trường và học viên quan tâm; đặc biệt là mô hình thực hành, thực tập thực tế tại doanh nghiệp được các trường chú trọng và dần trở thành hoạt động trọng tâm và tất yếu của các nhà trường trong quá trình đào tạo.

Nhìn chung, chất lượng, hiệu quả giáo dục nghề nghiệp ngày càng nâng lên, lao động qua đào tạo nghề nghiệp đã tham gia vào hầu hết các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân và đã đảm nhận được các vị trí, công việc phức tạp mà của nền kinh tế mà trước đây phải do chuyên gia nước ngoài thực hiện. Hiện khoảng trên 80% sinh viên tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm ngay sau khi tốt nghiệp, ở một số nghề và một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tỷ lệ này đạt 100%.

Tuy nhiên, giáo dục nghề nghiệp Thành phố cũng còn đối mặt với nhiều hạn chế, khó khản như: chưa có đủ quỹ đất sạch phục phụ cho phát triển cơ sở giáo dục; chưa gắn chặt với thị trường lao động; quy mô đào tạo còn nhỏ so với tiềm năng; cơ cấu trình độ, ngành nghề đào tạo còn bất hợp lý, chưa đáp ứng được yêu cầu tăng nhanh lực lượng lao động có chứng chỉ bằng cấp và kỹ năng nghề nghiệp cao, đặc biệt đối với những lĩnh vực kinh tế mà Thành phố có thế mạnh; chất lượng, hiệu quả đào tạo chưa cao, chuyển giao, nhân rộng các chương trình theo chuẩn quốc tế chưa đồng bộ; quy mô đào tạo chất lượng cao còn nhỏ, chưa đáp ứng được yêu cầu của các ngành kinh tế mũi nhọn và yêu cầu nâng cao chất lượng cạnh tranh của nguồn nhân lực trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh cao; hoạt động đào tạo, đào tạo lại cho người lao động chưa được chú trọng thực sự; giáo dục nghề nghiệp và hệ thống giáo dục và đào tạo nói chung chưa thật sự mở, linh hoạt, tạo cơ hội học tập suốt đời cho người dân

Giải pháp phát triển giáo dục nghề nghiệp

Cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, chuyển dịch cơ cấu kinh tế mạnh mẽ từ các ngành nghề thâm dụng tỷ trọng lao động phổ thông, công nghệ lạc hậu, công nghệ ô nhiễm môi trường... sang thâm dụng tỷ trọng vốn, tiến nhanh tới giai đoạn thâm dụng khoa học, công nghệ k?? thu???t hiện đại của Thành phố. Nhiều ngành nghề mới đã và sẽ xuất hiện, đòi hỏi hệ thống giáo dục nghề nghiệp Thành phố phải thay đổi mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu nhân lực trong gian tới, góp phần nâng cao năng suất lao động, tăng năng lực cạnh tranh quốc gia trên địa bàn Thành phố.

Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần khẩn trương rà soát, cập nhật và xây dựng chương trình đào tạo nhân lực cho những lĩnh vực và ngành nghề mới phục phụ nhu cầu chuyển dịch cơ cầu kinh tế và chuyển đổi số của Thành phố trong các lĩnh vực:  K?? thu???t số; Công nghệ sinh học; Tự động hóa; Công nghệ thông tin... Tiếp tục đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình, phương thức đào tạo và đánh giá, công nhận kỹ năng, trình độ của người học, người lao động theo hướng mở, linh hoạt, hiện đại. Tăng cường đào tạo chất lượng cao, đẩy nhanh hoàn thành việc thí điểm và nhân rộng các chương trình chuyển giao từ các nước tiên tiến ở tất cả các trình độ.

Song song đó, đẩy mạnh hoạt động đào tạo lại và đào tạo nâng cao để cập nhật các kiến thức, kỹ năng mới của khoa học, công nghệ tạo chuyển biến mạnh mẽ về quy mô, chất lượng và hiệu quả của giáo dục nghề nghiệp. Thực hiện đào tạo tích hợp các kỹ năng số, kỹ năng mềm, kỹ năng khởi nghiệp, ngoại ngữ... với kỹ năng chuyên môn đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Cần mạnh dạn đầu tư, chú trọng hiện đại hóa trang thiết bị phục vụ đào tạo. Chủ động hội nhập quốc tế, tăng cường hợp tác đào tạo, trao đổi chuyên gia, nhà giáo, người học và tích cực tham gia các hoạt động khu vực và quốc tế về giáo dục nghề nghiệp..

Đặc biệt Thành phố đề xuất Bộ ngành tập trung tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật để giáo dục nghề nghiệp gắn chặt với thị trường lao động, tăng cường tính mở, liên thông, hiện đại, hội nhập và thích ứng; nghiên cứu, bổ sung các trình độ đào tạo để hình thành hệ thống đào tạo thực hành trình độ cao.

Cùng với đó chỉ đạo tăng cường công tác hướng nghiệp trong giáo dục phổ thông, thực hiện tốt công tác phân luồng, chú trọng phân luồng sớm, tăng cường lồng ghép giáo dục nghề nghiệp trong giáo dục phổ thông, có chính sách để thu hút học sinh khá giỏi vào giáo dục nghề nghiệp. Tổ chức triển khai có hiệu quả các quy định, cơ chế, chính sách liên quan đến phát triển giáo dục nghề nghiệp, phát triển nhân lực có kỹ năng nghề; tăng cường, khuyến khích chuyển đổi số và đào tạo trực tuyến ở các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Xây dựng, đẩy mạnh các giải pháp phân luồng, thu hút 40-45% học sinh tốt nghiệp vào giáo dục nghề nghiệp, bao gồm cả các học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở và trung học phổ thông.

Đặc biệt quy hoạch nhiều quỹ đất cho giáo dục đào tạo nói chung và giáo dục nghề nghiệp nói riêng. Tạo điều kiện thuận lợi để chủ đầu tư được vay vốn từ nguồn vốn ưu đãi kích cầu của Thành phố cho đầu tư, phát triển nhà trường. Rà soát, tổ chức, sắp xếp lại cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập trên địa bàn TP theo hướng tinh giảm, hiệu quả; đẩy nhanh tiến độ tự chủ của các trường công lập; thúc đẩy phát triển cơ sở giáo dục nghề nghiệp tư thục, cơ sở có năng lư tự chủ tài chính; có giải pháp hỗ trợ, quyết liệt chuyển các trường cao đẳng và đại học ra ngoại thành; ưu tiên quỹ đất trong nội thành để phát triển các cơ sở giáo dục mầm non, tiểu học, THCS, THPT và trung cấp do học sinh còn nhỏ tuổi không thể di chuyển xa.

Đẩy mạnh hệ thống dự báo nhu cầu lao động và cập nhật, xây dựng dữ liệu mở về nhu cầu, khung năng lực cho các ngành nghề, vị trí việc làm. Thúc đẩy thành lập sàn giao dịch việc làm, kết nối cung - cầu lao động để nâng cao hiệu quả đào tạo và sử dụng lao động, bao gồm cả lao động đã đi làm việc ở nước ngoài trở về nước để phát huy các thế mạnh của họ trong lao động, sản xuất.

Tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp. Có chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp tham gia giáo dục nghề nghiệp từ khâu tuyển sinh đến đào tạo, đặt hàng đào tạo. Tăng cường nguồn lực, tăng ngân sách cho giáo dục nghề nghiệp tương xứng với vị trí vai trò của giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt cho phát triển đào tạo chất lượng cao, các ngành nghề trọng điểm, mũi nhọn của Thành phố...

Thành phố Hồ Chí Minh đã và đang đi trước về kinh tế, giáo dục đào tạo, có nhiều đóng góp cho sự phát triển chung của đất nước trong môi trường cạnh tranh và hội nhập kinh tế quốc tế. Thành phố Hồ Chí Minh nhất định sẽ về đích nhanh hơn cả nước trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa để chuẩn bị tiến vào nền kinh tế tri thức, sánh vai cùng các nền kinh tế khác trong khu vực và thế giới./.