Thị trường M&A Việt Nam từ "chiến lược" đến "cơ hội"

Theo các chuyên gia dự báo, năm 2023 sẽ là năm xuất hiện nhi??u thương vụ mua bán và sáp nhập (M&A) tăng về chất lượng hơn số lượng và có thể kỳ vọng những cơ hội phong phú, bất chấp những lo ngại từ những khó khăn kéo dài của nền kinh tế toàn cầu... 

M&A năm 2022 chuyển hướng sang đầu tư chiến lược

Sau khi đạt đỉnh vào năm 2021, thị trường mua bán và sáp nhập (M&A) Việt Nam chững lại trong năm 2022, khi có sự sụt giảm về số lượng và giá trị của các thương vụ. Các nhà đầu tư vào hoạt động M&A cũng đã có những chuyển biến, nếu các nhà đầu tư nội ngày càng khẳng định sự hiện diện trên thị trường hoạt động M&A thì các nhà đầu tư nước ngoài lại đang có sự chuyển hướng quan tâm từ lượng sang chất.

Theo Công ty Kiểm toán KPMG, tính riêng 10 tháng năm 2022, tổng giá trị giao dịch M&A đạt mức 5,7 tỷ USD, giảm khoảng 35,3% so với cùng kỳ năm 2021. Số lượng giao dịch giảm xuống mức dưới 350 giao dịch, tương đương mức giảm 50% so với mốc gần 700 giao dịch của năm 2021. Số lượng giao dịch có giá trị vượt quá 100 triệu USD được ký kết giảm khoảng một nửa còn 13 thương vụ so với 22 thương vụ trong cùng kỳ năm 2021.

Về quy mô giao dịch bình quân cũng có xu hướng giảm, do các nhà đầu tư lo ngại về những xu hướng địa chính trị toàn cầu tác động đến nền kinh tế Việt Nam. Theo đó, 10 tháng năm 2022, quy mô giao dịch bình quân đối với một giao dịch có giá trị được công bố đã giảm xuống còn 16,5 triệu USD so với mốc 31,1 triệu USD vào năm 2021.

Về các nhà đầu tư, hoạt động M&A năm 2022 và những năm trước đã liên tục chứng kiến những thay đổi trong xu hướng chuyển dịch dòng vốn M&A từ các nhà đầu tư nước ngoài sang các nhà đầu tư nội. Theo các chuyên gia, trong các giai đoạn trước, hoạt động M&A là do các nhà đầu tư nước ngoài thực hiện, trong đó có thể kể tới các nhà đầu tư như: Thái Lan, Singapore, Nhật Bản và Hàn Quốc… thì từ năm 2020, các công ty trong nước đã ngày càng tích cực hơn trong các hoạt động M&A. Cụ thể, năm 2022, thị trường liên tục chứng kiến xu hướng chuyển dịch dòng vốn M&A từ các nhà đầu tư ngoại sang các nhà đầu tư nội. Chỉ tính trong 10 tháng năm 2022, các doanh nghiệp Việt Nam đã quay lại dẫn đầu với giá trị các giao dịch hơn 1,3 tỉ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm 2021. Những cái tên nổi bật trên thị trường M&A qua các thương vụ mang tính dẫn dắt trong năm 2022 của các doanh nghiệp Việt Nam có thể kể đến như: Masan, Thaco…

Ngược lại với các nhà đầu tư nội, trong các hoạt động M&A các nhà đầu tư ngoại có sự thay đổi giảm về số lượng song tăng về chất lượng. Điều này có thể thấy rõ trong nhóm các nhà đầu tư ngoại như: Singapore, Mỹ, Hàn Quốc và Tây Ban Nha trong năm 2022 đã đóng góp đến hơn 40% tổng giá trị thương vụ. Trong các thương vụ M&A, nếu các nhà đầu tư Hàn Quốc quan tâm và sẵn sàng đầu tư vào các lĩnh vực tài chính, y tế, sức khỏe… thì các nhà đầu tư Singapore lại quan tâm vào các lĩnh vực sản xuất, bất động sản, thương mại bán buôn và bán lẻ.

Năm 2022 các lĩnh vực: Bất động sản, năng lượng tái tạo, hàng tiêu dùng vẫn được xem là những lĩnh vực hấp dẫn nhất đối với các giao dịch M&A. Công ty Kiểm toán KPMG cho biết, trong 10 tháng năm 2022, đầu tư vào lĩnh vực bất động sản đạt gần 1 tỷ USD; lĩnh vực tiêu dùng là 1,2 tỷ USD; ngành công nghiệp là 800 triệu USD. Đặc biệt, ngành năng lượng đã nhận được sự quan tâm của các nhà đầu tư trong năm 2022, khi xét về tăng trưởng giá trị đạt gần 600 triệu USD, tăng khoảng 6 lần so với cả năm 2021.

Năm 2022, thị trường M&A đã chứng kiến một số giao dịch đáng chú ý từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước như: Capital Place, tòa nhà văn phòng hạng A nằm ở trung tâm Hà Nội (thuộc CapitalLand Invesment), được mua từ một trong những công ty hàng đầu trong ngành với giá trị giao dịch lớn nhất trong năm lên đến 523,4 triệu USD. Trong lĩnh vực bất động sản, thương vụ M&A có giá trị giao dịch trên 100 triệu USD phải kể đến Novaland với khoản đầu tư 250 triệu USD từ Warburg Pincus - tập đoàn quốc tế hàng đầu chuyên tìm kiếm cơ hội đầu tư tăng trưởng nhằm mở rộng quỹ đất và thúc đẩy các dự án trọng điểm. Công ty TNHH Sherpa (thuộc Tập đoàn Masan) đã mua lại 85% vốn của Phúc Long Heritage với giá 280 triệu USD. Ngoài ra, EDP Renovaveis, S.A. (EDPR) - nhà cung cấp năng lượng tái tạo nổi tiếng có trụ sở chính tại Madrid (Tây Ban Nha) đã ký kết với Tập đoàn Xuân Thiện để mua hai dự án điện mặt trời với tổng công suất 200MW tại tỉnh Ninh Thuận. Giá trị giao dịch đạt 284 triệu USD.

Đánh giá về hoạt động thương vụ M&A, các chuyên gia cho rằng, các nhà đầu tư trong năm 2022 thường là nhà đầu tư chiến lược nhi??u hơn đầu tư tài chính. Trong năm, các nhà đầu tư cẩn trọng hơn trong việc tìm kiếm những giao dịch và tài sản mang lại nhi??u giá trị cộng hưởng về mặt chiến lược cao hơn bên cạnh lợi nhuận.

Dự báo M&A năm 2023 chứa đựng nhi??u cơ hội

Thị trường M&A Việt Nam vẫn luôn được đánh giá là một thị trường an toàn, hấp dẫn, giàu tiềm năng để tạo ra những cơ hội mới. Do đó bước vào năm 2023, các nhà đầu tư tiếp tục đặt nhi??u niềm tin vào các giải pháp phòng chống dịch, điều hành kinh tế vĩ mô, cũng như nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh của Chính phủ Việt Nam để tạo ra những động lực lớn đối với tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2023 và cũng là động lực để thị trường M&A Việt Nam tiếp tục phát triển.

Theo các chuyên gia, năm 2023, thị trường M&A tại Việt Nam được kỳ vọng sẽ có những cơ hội rất khả quan bất chấp những lo ngại từ những khó khăn kéo dài của nền kinh tế toàn cầu. Đồng thời, thị trường M&A Việt Nam được dự báo sẽ chứng kiến sự trỗi dậy của nhi??u lĩnh vực mới và là thời điểm cho các nhà đầu tư sẵn tiền mua lại dự án hấp dẫn với giá phải chăng.

Khảo sát của Công ty Kiểm toán KPMG, lạm phát và lãi suất cao là hai trong những thách thức lớn nhất đối với hoạt động M&A trong năm 2023. Hầu hết những người được hỏi đều cho rằng, số lượng giao dịch M&A trong năm 2023 hoặc sẽ tương tự như năm 2022, hoặc tăng lên. Sự gia tăng c???a phong trào ESG (môi trường - xã hội - quản trị) sẽ là xu hướng khắt khe đối với các giao dịch M&A của các nhà đầu tư.

Trong năm 2023, các ngành, lĩnh vực thu hút hoạt động M&A được dự báo như: Tài chính, bất động sản, công nghệ, khoa học, hàng tiêu dùng và bán lẻ. Về dự báo tương lai, hoạt động M&A tại Việt Nam sẽ có 3 yếu tố kích thích M&A tăng trưởng, đó là làn sóng chuyển đổi số kết hợp đổi mới sáng tạo; sự gia tăng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu trong nước khiến thị trường tiêu dùng trở nên rất tiềm năng và xu thế “go green” - xanh hóa năng lượng đang làm cho thị trường năng lượng của Việt Nam trở nên hấp dẫn.

Thị trường M&A được dự báo sẽ bắt đầu phục hồi khi lạm phát và lãi suất được điều chỉnh giảm hợp lý hơn. Xu hướng hoạt động M&A của nhà đầu tư thay đổi theo hướng dịch chuyển từ“cơ hội” sang“chiến lược”, nghĩa là hướng tới giá trị lâu dài hơn là cơ hội trong ngắn hạn. Ngoài ra, trong năm 2023, thị trường M&A tại Việt Nam có thể thay đổi đáng kể nếu các giao dịch lớn liên quan đến cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước tiếp tục được thực hiện vào năm 2023 và những năm tiếp theo./.

ThS. Lê Thị Thu Trang - ThS. Đỗ Thu Hương

Trường Đại học Lao động - Xã hội