Lực lượng lao động đã quay trở lại theo xu hướng bình thường trong giai đoạn trước thời kỳ dịch Covid-19

Số lao ??ộng có việc làm đã quay trở lại xu hướng phát triển bình thường như thời kì trước dịch Covid-19

Quý I năm 2024, số người từ 15 tuổi trở lên có việc làm đạt 51,3 triệu người, giảm 127 nghìn người (tương ứng giảm 0,25%) so với quý trước, tăng 174,1 nghìn người (tương ứng tăng 0,34%) so với cùng kỳ năm trước. So với quý trước, lao ??ộng có việc làm giảm chủ yếu ở khu v???c nông thôn (giảm 1,77%) và ở nam giới (giảm 0,97%).

Số lao ??ộng có việc làm quý I năm 2024 đã quay trở lại xu hướng phát triển bình thường như thời kì trước dịch Covid-19. Theo xu hướng bình thường trong giai đoạn trước thời kì dịch Covid-19 (trước năm 2020), số lao ??ộng có việc làm quý I thường có xu hướng giảm nhẹ so với quý IV năm trước nhưng vẫn cao hơn cùng kỳ năm trước. Sự sụt giảm này chỉ ghi nhận ở quý I do yếu tố thời vụ và văn hóa lễ hội sau dịp Tết Nguyên Đán. Tuy nhiên, đến năm 2020 và 2021 (thời kì bị ảnh hưởng bởi dịch), số lao ??ộng có việc làm giảm mạnh ở quý I và có xu hướng tăng/giảm bất thường ở cả các quý sau do ảnh hưởng của các đợt dịch, quý I năm 2020 bắt đầu ghi nhận sự sụt giảm mạnh về lao ??ộng (giảm 1,84% so với quý trước và giảm 0,77% so với cùng kì năm trước), sự sụt giảm này còn diễn ra ở quý II năm 2020 (giảm 3,99%), quý I năm 2021 (giảm 1,89%) và quý III năm 2021 (giảm 5,20%). Đến giai đoạn năm 2022-2023 là giai đoạn phục hồi, số lao ??ộng tăng ở tất cả các quý do hiện tượng “tăng bù” sau đại dịch Covid-19. Đến quý I năm 2024, số lao ??ộng giảm nhẹ so với quý IV năm 2023 (giảm 0,25%) và quay lại xu hướng như năm 2019.

Trong tổng số 51,3 triệu lao ??ộng có việc làm, lao ??ộng trong khu v???c d???ch vụ chiếm tỷ trọng lớn nhất với 40,0%, tương đương 20,5 triệu người, tiếp đến là lao ??ộng trong khu vực công nghiệp và xây dựng, chiếm 33,1%, tương đương 17,0 triệu người. Lao động trong khu v???c nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm tỷ trọng thấp nhất, chiếm 26,9%, tương đương 13,8 triệu người.

Mặc dù số lao ??ộng có việc làm đã trở lại xu hướng phát triển bình thường như thời kỳ trước dịch Covid-19 nhưng tỷ lệ lao ??ộng có việc làm phi chính thức vẫn chiếm tỷ trọng lớn. Tỷ lệ lao ??ộng có việc làm phi chính thức quý I năm 2024 là 64,8%, giảm 0,3 điểm phần trăm so với quý trước và tăng 0,2 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.

Quý I năm 2024, số người có việc làm phi chính thức chung (bao gồm cả lao ??ộng làm việc trong hộ nông nghiệp) là 33,3 triệu người, giảm 195,8 nghìn người so với quý trước và tăng 240,1 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Số lao ??ộng phi chính thức quý I năm 2024 tăng so với cùng kỳ năm trước chủ yếu do số lao ??ộng phi chính thức ở ngành dịch vụ tăng (tăng 696,3 nghìn người).

Tỷ lệ thiếu việc làm quý I năm 2024 tăng so với quý trước và tăng so với cùng kỳ năm trước

Tháng Giêng và tháng Hai hàng năm là thời gian nghỉ tết Nguyên đán ở Việt Nam, do đó nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh thường tăng cường tuyển thêm lao ??ộng thời vụ tạm thời hoặc tăng ca để đáp ứng nhu cầu kinh doanh trước dịp Tết. Tuy nhiên, sau khi kỳ nghỉ kết thúc, số giờ làm và số lao ??ộng thường giảm đi. Kết quả là tình hình thiếu việc làm quý này thường cao hơn so với quý trước. Đây là hiện tượng thường thấy trước khi dịch Covid-19 xuất hiện.

Quý I năm 2024, số người thiếu việc làm trong độ tuổi lao ??ộng khoảng 933,0 nghìn người, tăng 26,4 nghìn người so với quý trước và tăng 47,2 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao ??ộng quý này là 2,03%, tăng 0,05 điểm phần trăm so với quý trước và tăng 0,09 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao ??ộng ở khu vực thành thị quý I năm 2024 là 1,20% thấp hơn so với khu v???c nông thôn (2,58%). Trong tổng số 933,0 nghìn người thiếu việc làm trong độ tuổi lao ??ộng ở quý I năm 2024, khu v???c nông, lâm nghiệp và thủy sản là khu vực có tỷ trọng thiếu việc làm cao nhất với 49,3% (tương đương với 459,5 nghìn người thiếu việc làm); tiếp theo là khu v???c d???ch vụ chiếm tỷ trọng 28,7% (tương đương 268,0 nghìn người); khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm tỷ trọng thấp nhất với 22,0% (tương đương 205,5 nghìn người).

So với quý trước, khu v???c nông, lâm nghiệp và thủy sản và khu v???c d???ch vụ có số lao ??ộng thiếu việc làm trong độ tuổi lao ??ộng tăng (tăng tương ứng là 64,5 và 26,0 nghìn người), trong khi đó khu vực công nghiệp và xây dựng giảm (giảm 64,1 nghìn người). Như vậy, so với quý trước, tình trạng thiếu việc làm của lao ??ộng làm việc trong khu vực công nghiệp và xây dựng đã có sự cải thiện hơn.

Hình 1 Thu nhập và Tốc độ tăng/giảm bình quân tháng của lao ??ộng quý I so với cùng kỳ năm trước, giai đoạn 2020-2024

Thu nhập bình quân tháng của người lao ??ộng tiếp tục được cải thiện

Quý I năm 2024, thu nhập bình quân tháng của người lao ??ộng là 7,6 triệu đồng, tăng 301 nghìn đồng so với quý trước và tăng 549 nghìn đồng so với cùng kỳ năm trước. Thu nhập bình quân tháng của lao ??ộng nam cao gấp 1,33 lần thu nhập bình quân tháng của lao ??ộng nữ (8,6 triệu đồng so với 6,5 triệu đồng). Thu nhập bình quân tháng của lao ??ộng ở khu vực thành thị cao gấp 1,42 lần khu v???c nông thôn (9,3 triệu đồng so với 6,5 triệu đồng). Quý I năm 2024, thu nhập bình quân tháng của người lao ??ộng tiếp tục được cải thiện nhưng tốc độ tăng thấp với 7,8% (quý I năm 2023 tăng 10,0%).

Thu nhập bình quân của người lao ??ộng theo vùng kinh tế – xã hội trong quý I/2024 tăng lên ở tất cả các vùng của cả nước, trong đó, vùng Đồng bằng sông Cửu Long ghi nhận tốc độ tăng khá cao 6,9 triệu đồng, tăng 6,1% (tương ứng tăng 340 nghìn đồng) so với quý trước và tăng 9,2% (tương ứng 584 nghìn đồng) so với cùng kỳ năm trước. Tại một số tỉnh trong vùng này ghi nhận tốc độ thu nhập của người lao ??ộng  tăng cao so với cùng kỳ năm trước như: Đồng Tháp là 8,2 triệu đồng, tăng 28,5% (tương ứng tăng 1,8 triệu đồng); Bạc Liêu là 6,9 triệu đồng, tăng 22,8% (tương ứng tăng 1,3 triệu đồng); Tiền Giang là 7,9 triệu đồng, tăng 15,0% (tương ứng tăng 1 triệu đồng).

Tại vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung ghi nhận tốc độ thu nhập bình quân tháng của lao ??ộng quý I/2024 tăng thấp nhất trong các vùng của cả nước là 6,6 triệu đồng, tăng 2,8% (tương ứng tăng 177 nghìn đồng) so với quý trước và tăng 5,7% (tương ứng tăng 355 nghìn đồng) so với cùng kỳ năm trước; trong đó, một số tỉnh ghi nhận tốc độ tăng thu nhập bình quân tháng khá thấp như: Thanh Hóa là 6,8 triệu đồng, tăng 1,8% (tương ứng tăng 123 nghìn đồng); Nghệ An thu nhập của người lao ??ộng là 5,8 triệu đồng, ghi nhận tốc độ giảm nhẹ 0,5% (tương ứng giảm 27 nghìn đồng).

Theo khu vực kinh tế thu nhập bình quân tháng của lao ??ộng trong quý I năm 2024 so với cùng kỳ năm trước đều tăng tại ba khu vực kinh tế. Cụ thể, khu v???c d???ch vụ ghi nhận tốc độ tăng cao nhất. Thu nhập bình quân tháng của lao ??ộng tại khu v???c d???ch vụ trong quý I năm 2024 là 9,0 triệu đồng, tăng 8,7%, tương ứng tăng 724 nghìn đồng so với cùng kỳ năm trước; khu v???c nông lâm nghiệp và thủy sản là 4,4 triệu đồng, tăng 8,3%, tăng tương ứng là 338 nghìn đồng; khu vực công nghiệp và xây dựng là 8,4 triệu đồng, tăng 5,9%, tương ứng tăng 471 nghìn đồng.

Theo ngành kinh tế thu nhập bình quân tháng của lao ??ộng quý I/2024 tăng lên ở hầu hết các ngành kinh tế so với cùng kỳ năm trước. Một số ngành ghi nhận tốc độ tăng thu nhập bình quân khá so với cùng kỳ năm trước: ngành hoạt động kinh doanh bất động sản là 12,1 triệu đồng, tăng 15,3%, tương ứng tăng 1,6 triệu đồng; sản xuất và phân phối điện, khí đốt, nước nóng, hơi nước là 11,1 triệu đồng, tăng 12,7%, tương ứng tăng 1,3 triệu đồng; hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm là 13,1 triệu đồng, tăng 12,7%, tương ứng tăng 1,5 triệu đồng; dịch vụ lưu trú và ăn uống là 7,3 triệu đồng, tăng 9,3%, tương ứng tăng 617 nghìn đồng; vận tải kho bãi là 10,5 triệu đồng, tăng 9,2%, tương ứng tăng 880 nghìn đồng.

Về thu nhập bình quân tháng của lao ??ộng làm công hưởng lương quý I năm 2024 là 8,5 triệu đồng, tăng 7,7%, tương ứng tăng 606 nghìn đồng so với cùng kỳ năm trước. Lao động nam có mức thu nhập bình quân cao hơn mức thu nhập bình quân của lao ??ộng nữ là 1,13 lần (9,0 triệu đồng so với 7,9 triệu đồng). Lao động làm việc trong khu vực thành thị có mức thu nhập bình quân là 9,6 triệu đồng, cao hơn 1,26 lần mức thu nhập bình quân của lao ??ộng ở khu v???c nông thôn (7,6 triệu đồng).

Số người và tỷ lệ thất nghiệp đã giảm xuống mức trước đại dịch

Quý I năm 2024, tình hình thất nghiệp có cải thiện  so với quý trước. Cụ thể, số người thất nghiệp trong độ tuổi lao ??ộng quý I năm 2024 khoảng 1,05 triệu người, giảm 10,3 nghìn người so với quý trước và tăng 5,4 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao ??ộng quý I năm 2024 là 2,24%, giảm 0,02 điểm phần trăm so với quý trước và giảm 0,01 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức thường quan sát được ở thị trường lao ??ộng Việt Nam khi chưa xuất hiện đại dịch Covid-19.

Tỷ lệ lao ??ộng không sử dụng hết tiềm năng của Việt Nam thường dao động ở mức 4%

Tỷ lệ lao ??ộng không sử dụng hết tiềm năng là chỉ tiêu tổng hợp cho biết mức độ “lệch pha” giữa cung và cầu lao ??ộng trên thị trường; phản ánh tình trạng dư cung về lao ??ộng. Trong điều kiện kinh tế phát triển bình thường, tỷ lệ lao ??ộng không sử dụng hết tiềm năng luôn tồn tại. Tỷ lệ này thường tăng cao khi thị trường chịu các cú sốc về kinh tế – xã hội.

Tại Việt Nam, tỷ lệ lao ??ộng không sử dụng hết tiềm năng thường dao động ở mức 4%. Giai đoạn quý I năm 2020 đến quý II năm 2022, tỷ lệ này ở mức cao kỷ lục là 10,4% vào quý III năm 2021 sau đó giảm dần và duy trì tại mức 4,2%. Tại thời điểm quý I năm 2024, tỷ lệ này là 4,4% (tương ứng hơn 2,3 triệu người). Đa số lao ??ộng không sử dụng hết tiềm năng là những người từ 15-34 tuổi (49,0%) cao hơn rất nhiều so với tỷ trọng lao ??ộng nhóm tuổi này trong lực lượng lao ??ộng (31,3%). Điều này cho thấy Việt Nam vẫn còn một bộ phận không nhỏ lực lượng lao ??ộng tiềm năng chưa được khai thác, đặc biệt là nhóm lao ??ộng trẻ.

Số lao ??ộng làm công việc tự sản tự tiêu có xu hướng giảm dần qua các quý

Từ quý III năm 2021 trở lại đây, số lao ??ộng làm công việc tự sản tự tiêu có xu hướng giảm dần qua các quý nhưng đến quý I năm 2024, con số này là 3,9 triệu người, tăng 492,4 nghìn người so với quý trước và giảm 51,3 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Số lao ??ộng làm công việc tự sản tự tiêu tập trung chủ yếu ở khu v???c nông thôn với 86,6% và ở nữ giới, chiếm 63,7%. Trong tổng số 3,9 triệu lao ??ộng sản xuất tự sản tự tiêu, có khoảng 2,1 triệu người đang trong độ tuổi lao ??ộng (chiếm 54,5%). Hầu hết tất cả lao ??ộng sản xuất tự sản tự tiêu đều không có bằng cấp, chứng chỉ. Trong bối cảnh thị trường lao ??ộng ngày càng yêu cầu cao về tay nghề, kỹ năng cũng như nền kinh tế có dấu hiệu suy thoái và thiếu tính ổn định, cơ hội để nhóm lao ??ộng này tìm kiếm được công việc tốt là rất khó khăn./.

Phạm Hoài Nam

Vụ trưởng Vụ Thống kê Dân số và Lao động - TCTK