Có nên nâng tỉ lệ góp vốn của Nhà nước tham gia dự án PPP tùy theo dự án?

Sáng 9/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ.

Thảo luận ở hội trường, một trong những nội dung được nhiều đại biểu tham gia góp ý và tranh luận đó là vấn đề tỉ lệ vốn Nhà nước tham gia các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP).

Mở đầu phiên thảo luận, nhiều đại biểu đề nghị Chính phủ nên nâng tỉ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) ở mức 80%. Tuy nhiên, đại biểu Vũ Tiến Lộc (đoàn ĐBQH TP. Hà Nội) cho rằng tỉ lệ vốn đầu tư của Nhà nước trong dự án PPP nên linh động theo từng địa phương. Nếu như TP Hồ Chí Minh hay Hà Nội mà có thể đề ra yêu cầu là không vượt quá 70% thì những dự án ở vùng xa xôi, những vùng núi Tây Nguyên hay là Tây Bắc thì cũng nên được hưởng điều kiện ưu tiên như vậy, thậm chí có thể tăng tỉ lệ vốn Nhà nước lên 80 – 85% cũng là hợp lý.

Đại biểu Vũ Tiến Lộc cũng đề nghị đánh giá tác động môi trường dự án nên giao cho chủ đầu tư không nên giao cho nhà thầu; đồng thời việc giải tỏa mặt bằng cho các mỏ cũng rất quan trọng.

Đề cập vấn đề liên quan đến cơ chế, chính sách về tỉ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án PPP, đại biểu Phan Đức Hiếu (đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình) cho biết, hiện nay Chính phủ đang đệ trình tỉ lệ vốn Nhà nước cao hơn so với tỉ lệ quy định trong Luật PPP là 70%.

Cơ sở quan trọng nhất, mấu chốt nhất để xác định “như thế nào là hợp lý”, đại biểu Phan Đức Hiếu cho rằng cần không làm mất đi tính chất hợp tác công tư và cần cân bằng tính khả thi của tỉ lệ này. Nếu cơ chế đưa ra không khả thi thì sẽ không có công trình, không có dự án và không có lợi ích khác. Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ nên cân nhắc thận trọng, kỹ lưỡng nâng tỉ lệ góp vốn của Nhà nước khi tham gia dự án PPP lên 80% để giải quyết khó khăn, vướng mắc.

Đại biểu nhận thấy, Chính phủ có thể tham chiếu Nghị quyết thí điểm của TP. Hồ Chí Minh với tỉ lệ góp vốn 70% là hoàn toàn đúng đắn, tuy nhiên không nhất thiết lấy đúng tỉ lệ này của TP. Hồ Chí Minh. Vì đại biểu Phan Đức Hiếu cho rằng, bối cảnh các công trình, dự án của TP. Hồ Chí Minh rất khác, bài toán về hiệu quả kinh tế, bài toán về các nhà đầu tư cũng khác, tham chiếu nhưng không nhất thiết áp dụng tỉ lệ vốn góp 70%. Do đó, đại biểu Phan Đức Hiếu kiến nghị cần nâng cao tỉ lệ này lên 80% vì đây là tỉ lệ tối đa phần vốn Nhà nước có thể tham gia, dư địa để cho các địa phương đàm phán với các nhà đầu tư. Mỗi địa phương tùy từng hoàn cảnh có những phương án riêng và tỉ lệ tham gia góp vốn của Nhà nước có thể dưới tỉ lệ tối đa cho phép.

Quan tâm đến các dự án PPP, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp) cho rằng, xem xét lại cơ chế,  chính sách đặc thù trong đầu tư công, đầu tư PPP. Và đại biểu bày tỏ thống nhất tỉ lệ góp vốn ngân sách nhà nước (NSNN) tham gia các dự án PPP là 70%.

Đại biểu Phạm Văn Hòa cũng đồng tình với các ý kiến của đại biểu Phan Đức Hiếu (đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình) và đại biểu Vũ Tiến Lộc (đoàn ĐBQH TP. Hà Nội), đồng thời cho rằng nên nghiên cứu thêm. Với những địa phương có lưu lượng giao thông ít, giải phóng mặt bằng khó mà Nhà nước cần có đầu tư PPP, cùng với Nhà nước tham gia, đại biểu cho rằng nên cho cơ chế tỉ lệ góp vốn NSNN 70%, các nhà đầu tư PPP sẽ thực hiện được. Còn những địa phương khác có đoạn đường lưu thông khó thì cần quan tâm.

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh (đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long) thống nhất với phương án tăng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) không quá 70% tổng mức đầu tư của dự án. Đại biểu cho rằng, điều này sẽ tạo thêm sức hấp dẫn cho các loại dự án này khi phương án tài chính khả thi hơn, rút ngắn thời gian hoàn vốn, tạo động lực thu hút, huy động đầu tư tư nhân trong xây dựng các dự án đường bộ, tiết kiệm nguồn lực và bộ máy quản lý nhà nước do chi phí vận hành, bảo trì khai thác trong vòng đời dự án do nhà đầu tư thực hiện.

Tuy nhiên, đại biểu kiến nghị cần xây dựng tiêu chí cho phép các dự án đường bộ được áp dụng mức trần nhà nước trên 50% vốn đầu tư. Đại biểu đề nghị Chính phủ, các bộ ngành liên quan thẩm định tính khả thi của dự án trước khi kêu gọi nhà đầu tư tư nhân tham gia, qua đó xác định được mức độ hấp dẫn của dự án đối với nhà đầu tư tư nhân, kiểm soát được quá trình triển khai, đo lường được mức độ ảnh hưởng của dự án tới người dân.

Còn theo đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị) cho rằng, không nên quy định cứng tỉ lệ vốn của Nhà nước là 70% mà nên giao Chính phủ quy định chi tiết, nhằm đảm bảo phù hợp với từng dự án thực hiện theo phương thức đối tác công tư PPP.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng phân tích, việc quy định cứng 70% và áp dụng cho 16 dự án thuộc danh mục Chính phủ trình chưa phù hợp, bởi mỗi địa phương và mỗi dự án khác nhau, có nguồn lực khác nhau, nên nghị quyết này mở đường cho việc huy động nguồn lực để giải ngân vốn đầu tư công, cũng như huy động nguồn lực của xã hội đầu tư cho hạ tầng giao thông.

Tranh luận tại phiên họp, đại biểu Quốc hội Huỳnh Thành Chung (đoàn ĐBQH tỉnh Bình Phước) cho biết, phương án sử dụng vật liệu khác nhau cũng sẽ dẫn đến tổng mức đầu tư khác nhau; phương án thiết kế khác nhau cũng dẫn tới tổng mức đầu tư khác nhau… trong khi mục tiêu của các dự án PPP là làm sao để nhà đầu tư phải có trách nhiệm trong việc thiết kế cho đến biện pháp thi công, biện pháp sử dụng vật liệu… đảm bảo tổng mức đầu tư có hiệu quả. Do vậy, nếu ngân sách nhà nước tham gia từ 70 - 80% là chưa phù hợp. Ngân sách nhà nư??c chỉ nên tham gia vào giải phóng mặt bằng thì sẽ đảm bảo phù hợp.

Trước nhiều ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, tỉ lệ vốn Nhà nước tham gia vào dự án PPP là vấn đề khó và nhạy cảm, trước đây không quy định tỷ lệ, sau này có Luật PPP đưa ra tỉ lệ 50%, dù thời điểm đó đưa ra tỉ lệ này đều có căn cứ rõ ràng nhưng đến nay nhận thấy quy định này không còn phù hợp như các dự án đi qua các địa phương có lưu lượng xe thấp nhu cầu vận tải không cao thì nhà đầu tư không quan tâm, hay các dự án đi qua các đô thị thì chi phí giải phóng mặt bằng là rất lớn…

Do đó, cần thiết nâng tỉ lệ vốn Nhà nước với yêu cầu là bảo đảm hài hòa lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư và người dân và bảo đảm tính khả thi. Bởi nếu tỉ lệ thấp thì không thu hút nhà đầu tư, nhưng nếu nâng cao quá thì không còn ý nghĩa của dự án PPP nữa.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ, nâng tỉ lệ vốn Nhà nước lên là vấn đề cần tính toán, cân nhắc. Qua tính toán cho thấy mức 70 – 75% là hợp lý, tuy nhiên một số dự án có thể cao hơn song từng dự án cụ thể, tùy khả năng cân đối vốn của Nhà nước để quyết định tỉ lệ vốn Nhà nước tham gia.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng cho biết sẽ tiếp thu các ý kiến đại biểu Quốc hội để trong thời gian tới rà soát nghiên cứu sửa đổi Luật PPP./.