Vẫn nan giải trong việc ngăn chặn nhập khẩu trái phép phế liệu

Mặc dù việc nhập khẩu phế liệu đã được Nhà nước quy định rất chặt chẽ, trong đó Sở Tài nguyên và Môi trường các tỉnh, thành phố là cơ quan có trách nhiệm kiểm tra việc tuân thủ và các quy định về bảo vệ môi trường đối với các doanh nghiệp nhập khẩu phế liệu và cấp giấy xác nhận đủ điều kiện nhập khẩu phế liệu. Đây là một trong những cơ sở pháp lý để Hải quan cho phép nhập khẩu. Song trên thực tế có không ít doanh nghiệp không chấp hành nghiêm túc, tìm cách lách luật để nhập khẩu trái phép phế liệu, dẫn đến môi trường và cộng đồng phải gánh chịu nhiều tác động nguy hại khó lường.

Theo thống kê của Cục Cảnh sát Môi trường: Chỉ tính từ năm 2007 đến hết năm 2010, các cơ quan chức năng đã điều tra, phát hiện 2.575 vụ vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường, trong đó có trên 200 vụ việc vi phạm trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, chủ yếu là nhập chất thải nguy hại, rác thải công nghiệp. Cơ quan chức năng đã phạt tiền, truy thu phí bảo vệ môi trường trên 142 tỷ đồng; buộc tái xuất và tiêu hủy 325 tấn rác thải, 3.150 tấn nhựa phế liệu, hơn 10.000 tấn thép phế liệu và gần 6.200 tấn ắc-quy chì phế thải.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, kiêm Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Bùi Cách Tuyến nhận xét: Nhập khẩu phế liệu đang trở thành một vấn đề lớn, vì công tác thanh tra, kiểm tra, x??? lý vi phạm vẫn chưa ngăn chặn được nạn gia tăng nhập khẩu trái phép phế liệu. Khối lư???ng phế thải buộc tiêu hủy, số vụ vi phạm trong xuất nhập khẩu phế liệu được phát hiện chỉ là con số rất nhỏ so với thực tế. Điều này đã làm gia tăng gánh nặng cho x??? lý và tiêu hủy chất thải rắn hiện nay.

Chẳng hạn, nếu so sánh con số 6.200 tấn ắc-quy chì phế thải nhập khẩu bị buộc tiêu hủy, với số liệu 40.000 tấn ắc-quy chì thải loại phải x??? lý hàng năm của Việt Nam thì đây hoàn toàn là con số không nhỏ. Vấn đề không còn đơn thuần là tác động của rác thải phế liệu nhập khẩu đối với môi trường, mà đã trở nên “nóng” hơn khi tạo ra dư luận xấu đối với công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra chất thải rắn. Thậm chí đã có những nhận định nếu không ngăn chặn có hiệu quả, Việt Nam sẽ trở thành “bãi thải phế liệu” của nhiều nước.

Do đó, Sở Tài nguyên và Môi trường các địa phương và các cơ quan chức năng cần siết chặt quản lý các doanh nghiệp nhập khẩu phế liệu, không cấp giấy xác nhận đủ điều kiện nhập khẩu về phế liệu khi các nhà máy luyện thép chưa đáp ứng được các quy định về x??? lý chất thải, gây ô nhiễm môi trường. Đồng thời, phải tăng cường giám sát các hoạt động x??? lý chất thải của các đơn vị này. Nếu phát hiện vi phạm, kiên quyết thu hồi giấy xác nhận và thông báo cho Hải quan không cho phép nhập phế liệu, cho đến khi đơn vị khắc phục, x??? lý chất thải đảm bảo đúng quy định.

Mặt khác, việc sửa đổi Luật Môi trường 2005 cần nghiêm túc xem xét lại toàn bộ vấn đề “phế liệu” liên quan đến “chất thải”, triệt để tránh việc lập lờ trong khái niệm, phức tạp trong quy định quản lý, cho phép sử dụng quá nhiều văn bản dưới Luật nhằm tìm mọi cách nhập khẩu nhiều loại chất thải dưới danh nghĩa “phục vụ sản xuất”./.